Chuột

Hôm nay chúng ta nói về một động vật bị ghét mà còn hiểu lầm : con chuột.

Hình ảnh một con chuột có thể làm bạn sợ hãi. Hoặc có thể làm bạn mắc ói.

Vâng, có thể không phải tất cả mọi người.

Ở một số nước, món ăn được làm từ thịt chuột có thể hiếm và đôi khi mắc mỏ, chúng ta gọi là cao lương mỹ vi ( delicacy).

Hơn nữa, chuột còn hữu ích. Với khứu giác cực nhạy, người ta có thể đào tạo chuột để tìm kiếm mìn và thậm chí cả bịnh lao.

Nhưng những điều đó có làm cho người ta yêu quý chuột không?

Không, đối với phần đông, chuột không phải là loại động vật đáng yêu.

Đầu tiên, chúng không dễ thương. Chúng có mũi nhọn và đuôi dài, nhỏ. Chúng có thể ăn làm hại mùa màng. Cả thế giới đã đổ lỗi lâu dài cho chuột đã làm lây lan dịch bịnh, như bịnh dịch hạch ở châu Âu trong thế kỳ 14.

Nhưng có lẽ chúng ta không nên kết luận vội vàng.

Giờ đây, cách nhà khoa học nghĩ rằng đó gần như không phaỉ là chuột mà một loài động vật gặm nhấm khác là chuột nhảy ( gerbil) đã gây ra bịnh dịch hạch.

Họ cho rằng chuột nhảy di chuyển từ châu Á qua châu Âu theo con đường tơ lụa ( silk road) của các thương nhân. Nhưng các động vật này không mang theo gia vị và tơ lụa, mà mang theo dịch bịnh.

Ngày nay, gerbil là con vật cưng trong nhiều gia đình ở Mỹ.  Một số thầy giáo còn mang chúng đến lớp để học sinh chăm sóc. Còn chuột thì không được nhiều như vậy.

Thật là 1 cuộc sống khó khăn cho một loại động vật không được mong muốn và bị hiểu lầm.

Vì vậy, các nhà khoa học có thể tranh luận về vai trò của chuột trong việc lan truyền dịch bịnh. Nhưng thực tế là chuột có tiếng xấu trong ngôn ngữ Anh Mỹ mà không thể tranh luận. Đó là sự thật. Không có cái nào trong những cách diễn tả về chuột mang nghĩa tốt.

Cáh đơn giản nhất mà chúng ta sử dụng từ này là nói một cách đơn giản “ rats”( Tương tự như ở Việt nam người ta kêu “ khỉ thật” khi có việc gì trở nên tồi tệ). Người Mỹ thường dùng từ này khi chuyện nào đó trở nên tồi tệ. Thuật ngữ này thông dụng và lịch sự, không như những cách diễn tả khác mà chúng ta dùng khi tức giận.

Như chúng ta đã nói ở trên, chuột có thể có khứu giá tốt. Nhưng mùi của chuột lại không được tốt. Khi chúng ta nói “ I smell a rat”, chúng ta nghi ngờ rằng có điều gì đó tệ hại. Nếu bạn cảm thấy rằng ai đó phản bội bạn, bạn có thể nói rằng bạn ngửi thấy 1 con chuột ( smell a rat).

Cũng vậy, a pack rat là không tốt. Đây là người giữ những thứ vô dụng. Họ sống với tất cả mọi thứ mà họ gom được.

Cho nên, gọi ai đó là “ a rat” không bao giờ là biểu hiện của sự tôn trọng hay tình cảm. Khi mô tả con người, “ a rat” là một người không trung thành hoặc không đáng tin cậy. Một con chuột tố cáo người nào đó lên người có thẩm quyền như cha mẹ, thầy cô, cảnh sát.

Dùng như động từ, rat cũng có nghĩ không tốt.

To rat someone có nghĩa là phản bội người yêu, bạn bè hay một người nào đó mà bạn biết. Khi bạn “ rat on someone” nghĩa là bạn mách lẻo ( tell on) họ.

Giả sử  là bạn bạn biết rằng anh trai của bạn đã ăn miếng bánh cuối cùng mà nó không được phép. Bạn mách lẻo ( rat) cậu ấy với cha mẹ bạn. Hay cũng có thể bạn mách lẻo với đồng nghiệp tại nơi làm. Mách lẻo người ta, hay ba hoa về họ họ sẽ không làm bạn chiếm được bạn bè. Nó chỉ làm bạn như một con chuột. Hoặc tệ hơn – là một con chuột nhắt.

Những từ tattling ( nói ba láp ba xàm ba hoa) hay tattlelales (người ba hoa) thường được dùng cho trẻ con. Nhưng ratting on someone (mách lẻo, lẻo mép) hay snitching on them ( tố giác) có thể dùng cho bất cứ lứa tuổi nào.

Tuổi tác của bạn không thành vấn đề nhưng không ai thích bị gọi là một con chuột, 1 kẻ mách lẻo hay 1 tện ba hoa. Tuy nhiên có khác một chút khi có liên quan tới cảnh sát.

Giả sử bạn có thông tin về một tội phạm. Khi cảnh sát bắt đầu thẩm vấn, bạn quyết định giữ những thông tin đó cho riêng mình. Bạn có thể cảm thấy là bạn không muốn mách lẻo ( rat) người nào khác.

Tuy vậy, không ai đổ tội cho bạn vì chia sẻ thông tin với cảnh sát nếu việc đó giúp họ bắt được 1 tên tội phạm. Vậy đó, một tên tội phạm khác thì lại không chấp nhận. Phần lớn những kẻ tội phạm có những quy tắc ứng xử khác trong bọn chúng. Bạn không tố giác ( rat) tội phạm đồng bọn với cảnh sát.

Trong những show truyền hình hay phim về cảnh sát hồi xưa, bạn có thể nghe 1 tện tội phạm chỉ trích một tên khác đã tố giác với cảnh sát. Chúng có thể nói “Mày, đồ chuột bẩn thỉu”

Bạn có lẽ sẽ không nói rằng một tên tội phạm đầy bạo lực và tàn nhẫn ba hoa về một kẻ khác trừ phi bạn đang cố khôi hài.

Vậy nên khi dung từ rat trong tiếng anh hãy biết rằng nó không bao giờ mang một nghĩa tốt. Nhưng trong cuộc sống có lẽ chúng ta nên có một cái nhìn khác vê chuột và cho chúng 1 cơ hội.

Source: https://learningenglish.voanews.com/a/words-and-their-stories-rats/4233009.html

 ****

Dịch xong từ bữa nào đó rồi quên mất tiêu, bữa nay tình cờ thấy. Dịch xong có cảm giác mắc ói nên không thèm nhìn lại đúng sai như thế nào nữa, vậy mà kêu nhìn lại chuột là nhìn sao ta.